انواع اضطراب تحصیلی

هرکس نگران است مبادادر نظر دیگران ، بی خرد، ناتوان و سراسیمه جلوه کند . درجات کمی از اضطراب برای پیشبرد زندگی طبیعی است ولی مقدار زیاد آن مانع پیشرفت بوده و حتی توانایی انجام کاررااز فرد مضطرب می گیرد . وقتی که فرد درخصوص کارایی ذهنی خود درموقعیت امتحان دچار نگرانی گردد به نحوی که موجب کاهش عملکرد واقعی شود می توان گفت که او دچار اضطراب امتحان است .

انواع اضطراب تحصیلی :

-  اضطراب تسهیل کننده یا تسریع کننده : میزان متوسط اضطراب و فشار موجب تسهیل کارکردفرد می شود.

-  اضطراب ناتوان کننده :‌اگر اضطراب از حد معینی فراتر رود باعث پریشانی ، عدم تمرکز ، احساس درماندگی ،‌ اختلال ذهنی ،‌شناختی و رفتاری /جسمی می گردد.

عملکرد ضعیف افراد مضطرب تنها به نقایص شناختی مربوط نمی شود. دراین افراد اضطراب می تواند مربوط به شایستگی و صلاحیت انجام امتحان ، نقص درروش های مطالعه و کمبود مهارت های امتحان باشد. در اضطراب امتحان متغیرهای زیادی مؤثر می باشد که در این میان اضطراب عمومی و کلی مهم تر می باشد.

عوامل مؤثردرمیزان اضطراب امتحان :‌

·   تنبیه فرد به واسطه ی نمره ی کم

·    انتظارات مدرس

·    مهارت های تحصیلی و روش های مطالعه

·    دشواری امتحان

·   شرایط برگزاری امتحان

·   هوش

·   طبقه اقتصادی ،‌اجتماعی

·    انگیزه پیشرفت

·   نوع شخصیت

·    و ...

عوامل بوجود آورنده ی اضطراب امتحان :

 1.   فردی: انتظاربیش از حد از خود/ضعف اعتماد به نفس/عدم باور مثبت نسبت به موفقیت / رقابت بیش از حد/عدم آمادگی و برنامه ریزی لازم / عدم تمرکزبر امتحان و درس خواندن /شخصیت مضطرب و کمال گرا/کم بودن انگیزه / هوش متوسط/ و...

2.   خانوادگی :‌سخت گیری بیش از اندازه /عدم حمایت و تشویق /والدین مضطرب/اختلافات خانوادگی /رقابت غیر منطقی/تهدیدهای بی مورد/توجه بیش از حد به مسایل تحصیلی فرزند/ الگوهای خشک فرزندپروری/سرزنش و تنبیه / وضعیت اقتصادی پایین / عدم تشویق / و...

 3.   عوامل مدرسه ای : انتظارات غیر واقعی آموزگاران /محیط نامناسب امتحان / مقررات خشک/ نوع پرسش های امتحان / ایجاد رقابت های ناسالم / عدم توجیه دانش آموزان برای امتحان /عوامل مزاحم مثل سر و صداو نور/ تهویه ی نامناسب

نشانه ها و علایم اضطراب امتحان

·    ناراحتی های گوارشی ،‌آشفتگی معده ،‌سرگیجه، بی اشتهایی، حالت تهوع

·   تپش قلب ، بی خوابی،  تنگی و کوتاهی نفس

·    لرزش در صدا  ، ضعف ، عرق کردن

·   لکنت زبان ،‌خشکی دهان

·  عدم تمرکز ، ضعف خود پنداره ، آشفتگی ذهن ، ارزیابی غلط از توانایی های خود، افت تحصیلی ، بیزاری از مدرسه ، خطاهای ادراکی، حواس پرتی، هیجانات افراطی، کاهش سیستم ایمنی بدن

 علایم اضطراب پس از امتحان :

·   بی تفاوتی ساختگی و ظاهری

·   احساس گناه ( چرا بیشتر مطالعه نکردم )

·   خشم ( آموزگار نمی خواست من نمره ی قبولی بیاورم)

·  سرزنش ( اگر کتاب درسی آنقدر خسته کننده نبود)

·   افسردگی ( دلیلی نمی بینم که بعد از امتحان در مدرسه بمانم)

درمان های روان شناختی ،‌دارودرمانی یا هردو ؟

مطالعات نشان داده است که انواع خاص مداخله های روان شناختی نه تنها از دارو نماهای معتبرمؤثر-  تر هستند بلکه بهتر از رویکردهای دارویی موجود بوده و دست کم در موقعیت قابل قبولی قرار دارند . مداخله ی روان شناختی اثر دراز مدت و حتی بیماران تا دوسال بعد نیز وضعیت بهبود خود را حفظ می - کنند ، درحالی که داروها عوارض جانبی مانند گیجی ،‌خشکی دهان را ایجاد نموده و قطع آن نیز به دلیل وابستگی جسمی و روانی فرد را دچار مشکل می نماید .

شیوه های درمانی شناختی ـ‌درمانی

1.     تن آرامی

2.     حساسیت زدایی منظم

3.     ایمن سازی در مقابل استرس

4.     آموزش مهارت های مطالعه

5.     مقابله با باورهای غیر عقلانی و غیر منطقی

6.      ایمن سازی در مقابل استرس

7.   روش پس خوراند زیستی ( افراد به گونه ای به دستگاه های هدایت کننده متصل می شوند تا بتوانند پیوسته اطلاعات دقیقی درباره ی فعالیت های فیزیولوژیکی خود مانند ضربان قلب یا تنش عضلانی رادر اختیار داشته باشند . براساس دستور العمل های درمانگر و توجه به علامت های دستگاه هدایت کننده بیماران به تدریج می آموزند که فعالیت های ارادی و حتی فعالیت های فیزیولوژیکی غیر ارادی خود را مهار کنند).

8.     آموزش توجه (عدم توجه به  محرک های نامربوط به تکلیف و توجه به محرک های مربوط به تکلیف)

نقش خانواده در کاهش اضطراب امتحان :

·    جو عاطفی دور از تنش و مشاجره

·    محدود نمودن میهمانی و رفت و آمدهای مکرر

·   توجه به خواب ، استراحت و تفریح دانش آموزان

·   کاهش یا حذف وظایف محوله ی خانگی به دانش آموزان

·   حمایت عاطفی و اطمینان بخشی دردوران امتحانات به دانش آموزان

·    کاهش زمان تماشای تلویزیون تا حد امکان

·   خودداری از ایجاد ترس ودلهره در دانش آموزان

·   خودداری از فشار و توقع بیش از برای مطالعه از دانش آموزان

·    خودداری از سرزنش دانش آموزان به واسطه ی امتحان ناموفق

·    خودداری از حبس نمودن دانش آموزان جهت مطالعه

·    پیش بینی تغذیه ی مناسب و قوی ویژه ی دانش آموزان در ایام امتحانات و عدم مصرف مواد کافئین دار مانند : نوشابه ، قهوه و غذاهای ادویه داردربرنامه ی غذایی  

·   عدم بروز انتظار بالا و کمال گرایی از فرزندان از سوی خانواده نسبت به نمرات بالا

·    عدم مقایسه فرزندان با یکدیگر و با دیگران

·    عدم تأکید مکرربه درس خواندن 

·   ایجاد انگیزه ، تقویت روحیه با ارایه ی پاداش و تقویت های مطلوب

·    مروربرگه های امتحانی فرزندان به منظور شناسایی  ورفع نقاط ضعف درسی آنان

نقش دانشجویان در کاهش اضطراب امتحان :

·  توسل به دعا و نیایش و توکل به خدا هنگام امتحان

·  تقسیم مباحث کتاب ومطالعه ی به مرور دروس

·   تنظیم وقت با برنامه ی امتحانی

·   بستن کتاب وتکرار مطلب آموخته شده به منظور کاهش اضطراب

·  تکرار جملاتی مانند : « شروع هرکاری درابتدا آنطور که باید خوشایند نیست ، وقتی که پیشرفت کردم انگیزه ی بیشتری پیدا خواهم نمود. »‌ به منظور کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس

·    شب امتحان زمان مرور درس است .

·  اضطراب نوعی احساس فریب انگیز است که به شما القا می کند از پس هرکاری که قراراست انجام دهید بر نمی آیید. پس در شرایط اضطراب دست از تلاش و کوشش برندارید و به مطالعه ی درس امتحانی مشغول شوید .

·    بیان اضطراب و قلمداد نمودن اضطراب امتحان به عنوان یک اختلال جزیی

·   استراحت و غذای کافی جهت شب امتحان

·   حفظ سلامتی و آرامش روانی در دوران امتحان

·  نشستن روی صندلی امتحان و کشیدن چند نفس عمیق

·  رهانمودن عضلات بدن و تنفس عمیق

·   پوشیدن لباس مناسب و خوردن تغذیه ی کافی قبل از امتحان

·   خودداری از القای منفی مانند : من حتماً قبول نخواهم شد.

·   ابتدا سؤالات آسان را پاسخ دهید

·   به اتفاقات و رخدادهای خاص درجلسه توجه نکنید.

·  از نشستن در کنار دانش آموزان مزاحم خودداری کنید.